Historia regionu

Region Sejneńszczyzny swoją urozmaiconą rzeźbę terenu zawdzięcza ostatniemu zlodowaceniu skandynawskiemu – Wisły i ostatniemu jego stadiałowi – głównemu, który miał miejsce około 12 tys. Lat temu. Czoło lądolodu na kilkaset lat zatrzymało się na linii Bryzgiel – Krusznik – Pogorzelec – Giby – Berżniki rzeźbiąc głębokie rynny. Następnie proces ocieplania spowodował powstanie przeróżnych form, jak np. Moreny, kemy, tarasy kemowe, w które Sejneńszczyzna jest bardzo bogata. Utworzyła się dolina Niemna, Czarna Hańcza oraz jej słynny dopływ Znany dziś jako Marycha.

Ziemię sejneńską zaczęły zaludniać grupy myśliwych tworzące tzw. Kundajski krąg kulturowy. Osadnictwo w tym regionie przetrwało znacznie dłużej niż w innych regionach kraju. Ludność trudniła się gospodarką wytwórczą, później wyrabiano naczynia gliniane, a w piątym tysiącleciu trudniono się już hodowlą i uprawą ziemi.

W połowie VI wieku p.n.e. na cały obszar Polski północnej dotarła ludność z dorzecza Dniepru, czyli dalecy przodkowie Prusów i Jaćwięgów. Wiadomo, że Jaćwięgowie zamieszkiwali tereny zamieszkiwali obszary od Wielkich Jezior Mazurskich aż po Biebrzę, a obecna Sejneńsczyzna znajdowała się w ich centrum. Prowadzili oni wiele bitew z sąsiadującymi Litwinami, Rusinami, Mazowszanami i podejmowali łupieżcze wycieczki. Dopiero w 1226 roku sprowadzony przez Konrada I Zakon Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, czyli potocznie Krzyżacy, uporał się z plemionami zmuszając ich do rozproszenia  i asymilacji.

Kolejną ważną datą jest rok 1422, kiedy to na mocy układu pokojowego pomiędzy Krzyżakami a Litwą została wytyczona granica państwowa. Tereny Sejneńszczyzny znalazły się pod władzą Wielkiego Księcia Litewskiego. Pod koniec XV wieku wielką puszczę pojaćwieską podzielono na pasy równoleżnikowe, a teren Sejneńszczyzny stopniowo zagospodarowywała rolniczo ludność litewska, Rusini i Mazowszanie.

Panujący wówczas Jagiellonie, na czele z Zygmuntem I Starym i jego żoną Boną rozdawali połacie puszcz możnowładcom, przyspieszając proces zaludniania. Powstały wtedy dobra Kopciów, Wiśniowieckich (nad rzeką Sejną), książąt Słuckich (na wschód od Hołn), Sapiechów  (okolice Berżnik) oraz innych mniejszych. W tamtym okresie przeprowadzona została również wielka reform agrarna, która doprowadziła do powstania włości sejneńskiej, berżnickiej, łozickiej, a także pierwszych miast: Berżniki, Łoździeje, Puńsk, Sejny.

Jednak prowadzone  w XVII wieku wojny oraz zarazy zahamowały rozwój osadnictwa. Dobra sejneńskie przeszły w ręce dominikanów wileńskich, a obszary Wigier po 65 latach przekazane zostały Kamedułom przez Jana II Sobieskiego. Pomiędzy dobrami zakonnymi powstało wtedy konkurencyjne dla Sejn miasto Krasnopol.

Rok 1795 był czasem zaboru pruskiego, wtedy też cała Suwalszczyzna weszła w skład departamentu białostockiego. Jednak później, po klęsce prusaków w wojnie z Napoleonem, ziemie te zostały włączone do Księstwa Warszawkiego. Wówczas Sejny w 1807 roku zostały stolicą powiatu wigierskiego. W 1818 roku przeniesiono z Wigier do Sejn biskupstwo, powstała również renomowana szkoła średnia, która wychowała wielu wybitnych patriotów. Symbolem narodowego męczeństwa stał się wychowanek Szymon Konarski, który podczas powstania listopadowego angażował się w narodowe akcje konspiracyjne i został powieszony w Wilnie w 1839 roku.

Wielki znaczenie w historii Sejneńszczyzny miała pierwsza wojna światowa. Okupacja niemiecka podsycała antagonizm pomiędzy Polakami a Litwinami, którzy zamieszkiwali wspólne obszary. Upadek mocarstw rozbiorowych oraz zmiana mapy Europy w 1918 roku doprowadziły do powstanie niezależnej Litwy i Polski. Sprawa granic była rozstrzygana na konferencji pokojowej w Paryżu jednak bez uzyskania zgody obu stron. Wreszcie po wielu starciach, w 1939 roku Litwa uznała wyznaczoną granicę i oba państwa nawiązały stosunki dyplomatyczne.

Po wybuchu drugiej wojny światowej rejony Sejneńszczyzny zależały od układu Niemców ze Związkiem Radzieckim. Wiele dramatów rozegrało się na tych terenach: przesiedlenia Litwinów i Rosjan staroobrzędowców, walki powstańców Armii Krajowej, którzy mieli swoją bazę w Puszczy Augustowskiej, czy działania w ramach słynnej operacji „Burza”.

Po wojnie miały miejsce obławy, podczas których zginęło wielu spośród ludności polskiej i litewskiej. Na mocy dekretu PKWN z 6 września 1944 roku majątki ziemskie zostały na potrzeby reformy rolnej, rozdzielone między bezrolnych i małorolnych oraz przekształcone w pegeery.

W 1956 roku na krótki czas powstał powiat sejneński obejmujący Berżniki, Giby, Krasnopol, Puńsk i Sejny. Zaczął rozwijać się tu przemysł, powstała mleczarnia, filia zakładów obuwniczych, państwowy ośrodek maszynowy. Z czasem zaczęło również wzrastać zainteresowanie turystyką regionu. W 1975 powiat zlikwidowano, a Sejneńszczyzna dołączyła do ówczesnego województwa suwalskiego. Sejny zostały siedzibą powiatu, a w 1995 roku powstał Euroregion „Niemen”, obejmujący tereny pograniczne Polski, Rosji, Litwy i Białorusi.